วิสุทธิมรรค_17_ปัญญาภูมินิทเทส

ความแตกต่าง

นี่เป็นการแสดงความแตกต่างระหว่างเพจสองรุ่น

Link to this comparison view

Both sides previous revision Previous revision
Next revision
Previous revision
วิสุทธิมรรค_17_ปัญญาภูมินิทเทส [2020/09/26 13:17]
dhamma
วิสุทธิมรรค_17_ปัญญาภูมินิทเทส [2021/01/02 20:14] (ฉบับปัจจุบัน)
บรรทัด 1: บรรทัด 1:
-{{wst>วสธมฉปส head| }} +{{template:วสธมฉปส head| }} 
-{{wst>​วสธมฉปส ​sidebar}}+{{template:บับรับำนวน head|}}
  
 '''​ปริจเฉทที่ ​ 17  ปัญญาภูมินิทเทส'''​ '''​ปริจเฉทที่ ​ 17  ปัญญาภูมินิทเทส'''​
บรรทัด 65: บรรทัด 65:
 <​sub><​fs smaller>''​(หน้าที่ 130)''</​fs></​sub>​ <​sub><​fs smaller>''​(หน้าที่ 130)''</​fs></​sub>​
  
-'''​ค้านความหมายปฏิจจสมุปบาทในลัทธิเดียรถีย์'''​+===ค้านปฏิจจสมุปบาทในลัทธิเดียรถีย์===
  
 เจ้าลัทธิบางพวกกล่าวกิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ (เฉย ๆ  ไม่มีเหตุ) ​ ว่าเป็นปฏิจจสมุปบาท ​ โดยนัยดังนี้ว่า ​ "​ความอิง ​ (สิ่งต่าง ๆ)  เกิดขึ้น ​ และเกิดขึ้นอย่างถูกต้องด้วย ​ (โดย) ​ ไม่เกี่ยวข้องกับเหตุ ​ เช่นความเกิดแห่งปกติ ​ (ประพฤติ – มูลเดิม) ​ และปุริส ​ (อาตมัน) ​ เป็นต้น ​ ซึ่งเดียรถีย์กำหนดขึ้น ​ ชื่อว่าปฏิจจสมุปบาท" ​ คำของเจ้าลัทธินั้นไม่ชอบ ​ เพราะอะไร ?  เจ้าลัทธิบางพวกกล่าวกิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ (เฉย ๆ  ไม่มีเหตุ) ​ ว่าเป็นปฏิจจสมุปบาท ​ โดยนัยดังนี้ว่า ​ "​ความอิง ​ (สิ่งต่าง ๆ)  เกิดขึ้น ​ และเกิดขึ้นอย่างถูกต้องด้วย ​ (โดย) ​ ไม่เกี่ยวข้องกับเหตุ ​ เช่นความเกิดแห่งปกติ ​ (ประพฤติ – มูลเดิม) ​ และปุริส ​ (อาตมัน) ​ เป็นต้น ​ ซึ่งเดียรถีย์กำหนดขึ้น ​ ชื่อว่าปฏิจจสมุปบาท" ​ คำของเจ้าลัทธินั้นไม่ชอบ ​ เพราะอะไร ? 
บรรทัด 78: บรรทัด 78:
 จริงอยู่ ​ พระสูตรว่า ​ "​กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ (ไม่มีเหตุ) ​ ชื่อว่าปฏิจจสมุปบาท" ​ ดังนี้หามีไม่ ​ และความผิดต่อปเทสวิหารสูตร ​ (พระสูตรที่กล่าวถึงปเทสวิหารธรรม) ​ ก็ต้อง ​ (มี) ​ ก็ผู้ที่กล่าวว่า ​ กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้นนั้นชื่อว่าปฏิจจสมุปบาทเป็นปฐมาภิสัมพุทธวิหาร ​ (วิหารธรรมเมื่อแรกตรัสรู้) ​ แห่งพระผู้มีพระภาคเจ้า ​ โดยบาลีว่า ​ "​ครั้งนั้นแล ​ พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ทรงมนสิการปฏิจจสมุปบาททั้งอนุโลมและปฏิโลมตลอดปฐมยามแห่งราตรี" ​ ดังนี้ ​ เป็นอาทิ ​ อนึ่ง ​ วิหารธรรมเป็นส่วนหนึ่งปฏจจสมุปบาทนั้น ​ ชื่อว่าปเทสวิหารธรรม ​ ดังที่ตรัสว่า ​ "​ดูกรภิกษุทั้งหลาย ​ เรานั้นแรกตรัสรู้ ​ พักผ่อนอยู่ด้วยวิหารธรรมใด ​ เราพักผ่อนอยู่แล้วด้วยปเทส ​ (ส่วนหนึ่ง) ​ แห่งวิหารธรรมนั้น" ​ ก็แลพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพักผ่อนอยู่ในปเทสวิหารธรรมนั้น ​ ก็โดยทรง ​ (พิจารณา) ​ ดูปัจจยาการ ​ (อาการแห่งปัจจยธรรม) ​ หาใช่ทรง ​ (พิจารณา) ​ ดูกิริยาจักว่าความเกิดขึ้นไม่แล ​ ดังที่ตรัสว่า ​ "​เรานั้นรู้ทั่วถึงอย่างนี้ว่า ​ ความเสวยอารมณ์มีเพราะปัจจัยคือมิจฉาทิฏฐิก็มี ​ ความเสวยอารมณ์มีเพราะปัจจัยคือสัมมาทิฏฐิก็มี ​ ความเสวยอารมณ์มีเพราะปัจจัยมิจฉาสังกัปปะก็มี ​ ดังนี้เป็นต้น ​ คำบาลีทั้งปวงบัณฑิตพึง ​ (นำมากล่าว) ​ ให้พิสดารเถิด ​ ความผิดต่อปเทสวิหารสูตร ​ ต้อง ​ (มี) ​ แก่ผู่กล่าวว่ากิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ ชื่อว่าปฏิจจสมุปบาท" ​ ด้วยประการฉะนี้ จริงอยู่ ​ พระสูตรว่า ​ "​กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ (ไม่มีเหตุ) ​ ชื่อว่าปฏิจจสมุปบาท" ​ ดังนี้หามีไม่ ​ และความผิดต่อปเทสวิหารสูตร ​ (พระสูตรที่กล่าวถึงปเทสวิหารธรรม) ​ ก็ต้อง ​ (มี) ​ ก็ผู้ที่กล่าวว่า ​ กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้นนั้นชื่อว่าปฏิจจสมุปบาทเป็นปฐมาภิสัมพุทธวิหาร ​ (วิหารธรรมเมื่อแรกตรัสรู้) ​ แห่งพระผู้มีพระภาคเจ้า ​ โดยบาลีว่า ​ "​ครั้งนั้นแล ​ พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ทรงมนสิการปฏิจจสมุปบาททั้งอนุโลมและปฏิโลมตลอดปฐมยามแห่งราตรี" ​ ดังนี้ ​ เป็นอาทิ ​ อนึ่ง ​ วิหารธรรมเป็นส่วนหนึ่งปฏจจสมุปบาทนั้น ​ ชื่อว่าปเทสวิหารธรรม ​ ดังที่ตรัสว่า ​ "​ดูกรภิกษุทั้งหลาย ​ เรานั้นแรกตรัสรู้ ​ พักผ่อนอยู่ด้วยวิหารธรรมใด ​ เราพักผ่อนอยู่แล้วด้วยปเทส ​ (ส่วนหนึ่ง) ​ แห่งวิหารธรรมนั้น" ​ ก็แลพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพักผ่อนอยู่ในปเทสวิหารธรรมนั้น ​ ก็โดยทรง ​ (พิจารณา) ​ ดูปัจจยาการ ​ (อาการแห่งปัจจยธรรม) ​ หาใช่ทรง ​ (พิจารณา) ​ ดูกิริยาจักว่าความเกิดขึ้นไม่แล ​ ดังที่ตรัสว่า ​ "​เรานั้นรู้ทั่วถึงอย่างนี้ว่า ​ ความเสวยอารมณ์มีเพราะปัจจัยคือมิจฉาทิฏฐิก็มี ​ ความเสวยอารมณ์มีเพราะปัจจัยคือสัมมาทิฏฐิก็มี ​ ความเสวยอารมณ์มีเพราะปัจจัยมิจฉาสังกัปปะก็มี ​ ดังนี้เป็นต้น ​ คำบาลีทั้งปวงบัณฑิตพึง ​ (นำมากล่าว) ​ ให้พิสดารเถิด ​ ความผิดต่อปเทสวิหารสูตร ​ ต้อง ​ (มี) ​ แก่ผู่กล่าวว่ากิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ ชื่อว่าปฏิจจสมุปบาท" ​ ด้วยประการฉะนี้
  
-====เพราะผิดต่อพระสูตร====+====ผิดต่อพระสูตร====
  
 นัยเดียวกัน ​ ผิดต่อกัจจานสูตรด้วย ​ จริงอยู่ ​ แม้ในกัจจานสูตรก็กล่าวว่า ​ "​ดูกรกัจจานะ ​ อนึ่ง ​ เมื่อบุคคลเห็นโลกสมุทัย ​ (เหตุเกิดขึ้นแห่งโลก)ด้วยปัญญาอันชอบตามเป็นจริงอยู่ นัยเดียวกัน ​ ผิดต่อกัจจานสูตรด้วย ​ จริงอยู่ ​ แม้ในกัจจานสูตรก็กล่าวว่า ​ "​ดูกรกัจจานะ ​ อนึ่ง ​ เมื่อบุคคลเห็นโลกสมุทัย ​ (เหตุเกิดขึ้นแห่งโลก)ด้วยปัญญาอันชอบตามเป็นจริงอยู่
บรรทัด 86: บรรทัด 86:
 นัตถิตา ​ (ความเห็นว่าไม่มี ​ เห็นว่าขาดสูญ) ​ อันใดในโลก ​ นัตถิตาอันนั้นย่อมไม่มี" ​ ดังนี้ ​ ปฏิจจสมุปบาทฝ่ายอนุโลม ​ ชื่อว่าโลกสมุทัย ​ เพราะเป็นปัจจัยแห่งโลก ​ เพราะฉะนั้น ​ ปฏิจจสมุปบาทฝ่ายอนุโลมนั้น ​ จึงเป็นธรรมที่ทรงประกาศเพื่อถอนอุจเฉททิฏฐิ ​ มิใช่ทรงประกาศกิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ (เฉย ๆ)  เหตุว่าความถอนอุจเฉททิฏฐิจะมีขึ้นด้วยการ ​ (พิจารณา) ​ เห็นแต่เพียงความเกิดขึ้นหาได้ไม่ ​ แต่ย่อมมีได้ด้วยการ ​ (พิจารณา) ​ เห็นความสืบต่อกันแห่งปัจจัย ​ เพราะความสืบต่อแห่งผลย่อมมีในเพราะความสืบต่อแห่งปัจจัยแล ​ แม้ความผิดต่อกัจจานสูตรก็ต้อง ​ (มี) ​ แก่ผู้กล่าวว่า ​ "​กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ ชื่อว่า ​ ปฏิจจสมุปบาท" ​ ด้วยประการฉะนี้ นัตถิตา ​ (ความเห็นว่าไม่มี ​ เห็นว่าขาดสูญ) ​ อันใดในโลก ​ นัตถิตาอันนั้นย่อมไม่มี" ​ ดังนี้ ​ ปฏิจจสมุปบาทฝ่ายอนุโลม ​ ชื่อว่าโลกสมุทัย ​ เพราะเป็นปัจจัยแห่งโลก ​ เพราะฉะนั้น ​ ปฏิจจสมุปบาทฝ่ายอนุโลมนั้น ​ จึงเป็นธรรมที่ทรงประกาศเพื่อถอนอุจเฉททิฏฐิ ​ มิใช่ทรงประกาศกิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ (เฉย ๆ)  เหตุว่าความถอนอุจเฉททิฏฐิจะมีขึ้นด้วยการ ​ (พิจารณา) ​ เห็นแต่เพียงความเกิดขึ้นหาได้ไม่ ​ แต่ย่อมมีได้ด้วยการ ​ (พิจารณา) ​ เห็นความสืบต่อกันแห่งปัจจัย ​ เพราะความสืบต่อแห่งผลย่อมมีในเพราะความสืบต่อแห่งปัจจัยแล ​ แม้ความผิดต่อกัจจานสูตรก็ต้อง ​ (มี) ​ แก่ผู้กล่าวว่า ​ "​กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้น ​ ชื่อว่า ​ ปฏิจจสมุปบาท" ​ ด้วยประการฉะนี้
  
-====เพราะไม่เกิดความลึกซึ้งและนัย====+====ไม่เกิดความลึกซึ้งและนัย====
 '''​นิทานสูตร'''​ '''​นิทานสูตร'''​
 ข้อว่า ​ '''"​เพราะไม่เกิดความลึกซึ้งและนัย"''' ​ ความว่า ​ ก็แลคำนี้พระผู้มีพระภาคเจ้า[http://​www.84000.org/​tipitaka/​read/​m_siri.php?​B=16&​siri=56 ตรัสไว้ว่า] ​ "​ดูกรอานนท์ ​ ปฏิจจสมุปบาทนี้เป็นธรรมลึกซึ้งทั้งอาการที่ปรากฏก็ลึกด้วย" ​ ดังนี้ ​ ก็อันความลึกซึ้ง ​ (แห่งปฏิจจสมุปบาทนั้น) ​ มี 4  ประการ ​ ข้าพเจ้าทั้งหลายจักพรรณนาความลึกซึ้งนั้นข้างหน้า ​ ความลึกซึ้งนั้นหามีในกิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้นไม่ ข้อว่า ​ '''"​เพราะไม่เกิดความลึกซึ้งและนัย"''' ​ ความว่า ​ ก็แลคำนี้พระผู้มีพระภาคเจ้า[http://​www.84000.org/​tipitaka/​read/​m_siri.php?​B=16&​siri=56 ตรัสไว้ว่า] ​ "​ดูกรอานนท์ ​ ปฏิจจสมุปบาทนี้เป็นธรรมลึกซึ้งทั้งอาการที่ปรากฏก็ลึกด้วย" ​ ดังนี้ ​ ก็อันความลึกซึ้ง ​ (แห่งปฏิจจสมุปบาทนั้น) ​ มี 4  ประการ ​ ข้าพเจ้าทั้งหลายจักพรรณนาความลึกซึ้งนั้นข้างหน้า ​ ความลึกซึ้งนั้นหามีในกิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้นไม่
บรรทัด 94: บรรทัด 94:
 กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้นไม่เป็นปฏิจจสมุปบาท ​ เพราะไม่เกิดความลึกซึ้งและนัย ​ ดังกล่าวมาฉะนี้ ​ ประการ 1 กิริยาเพียงแต่ความเกิดขึ้นไม่เป็นปฏิจจสมุปบาท ​ เพราะไม่เกิดความลึกซึ้งและนัย ​ ดังกล่าวมาฉะนี้ ​ ประการ 1
  
-==ทขสูตร==+====ทำลายหลัภาษา====
  
-ข้อว่า ​ '''​เพราะทำลายหลักภาษา'''​ สัททเภท ​ ความว่า ​ ก็แล ​ '''​ปฏิจจ'''​ศัพท์นี้ ​ เพราะกัตตาเสมอกัน ​ (คือหากมีกัตตาเดียวกันกับอุปปาท) ​ ประกอบไว้ในบุพกาล ​ (คือใช้เป็นบุพกาลกิริยา) ​ จึงทำความสำเร็จแห่งอรรถได้ ​ (คือได้ความเป็นภาษา) ​ [http://​www.84000.org/​tipitaka/​read/​m_siri.php?​B=16&​siri=39 เช่นกับพากย์นี้ว่า] ​ '''"​จกฺขุญจ ​ ปฏิจฺจรูเป ​ จ  อุปฺปชฺชติ ​ จกฺขุวิญฺญาณํ''' ​ จักขุวิญญาณย่อมอาศัยจักษุและรูปเกิดขึ้น" ​ แต่ใน+ข้อว่า ​ '''​เพราะทำลายหลักภาษา''' ​(สัททเภท ​ความว่า ​ ก็แล ​ '''​ปฏิจจ'''​ศัพท์นี้ ​ เพราะกัตตาเสมอกัน ​ (คือหากมีกัตตาเดียวกันกับอุปปาท) ​ ประกอบไว้ในบุพกาล ​ (คือใช้เป็นบุพกาลกิริยา) ​ จึงทำความสำเร็จแห่งอรรถได้ ​ (คือได้ความเป็นภาษา) ​ [http://​www.84000.org/​tipitaka/​read/​m_siri.php?​B=16&​siri=39 เช่นกับพากย์นี้ว่า] ​ '''"​จกฺขุญจ ​ ปฏิจฺจรูเป ​ จ  อุปฺปชฺชติ ​ จกฺขุวิญฺญาณํ''' ​ จักขุวิญญาณย่อมอาศัยจักษุและรูปเกิดขึ้น" ​ แต่ใน
  
 <​sub><​fs smaller>''​(หน้าที่ 132)''</​fs></​sub>​ <​sub><​fs smaller>''​(หน้าที่ 132)''</​fs></​sub>​